Etkinliklerimiz, projeye kabul edilen gençlerle uzman ve danışmanları bir araya getirerek kapsamlı bilgi sağlamayı, hafızalaştırma projelerinin sonuçlarını paylaşmayı ve gençlerin saha ziyaretleri aracılığıyla teorik bilgilerini somut deneyimlerle pekiştirmelerini hedefler. Bu süreç, gençlerin projelerini geniş bir kitleye ulaştırmalarını ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla sürdürülebilir ilişkiler kurmalarını destekler.
2024 yılının Mart ayında başlayan ve üçüncü dönemini tamamladığımız program kapsamında, gençler kolektif veya bireysel projeler üreterek hafızalaştırma çalışmalarına katkıda bulundu. Bu sürecin sonunda, 13-14 Aralık 2024 tarihlerinde düzenlenen uluslararası konferans, üçüncü dönem katılımcılarımızın dokuz ay boyunca üzerinde çalıştıkları özgün hafızalaştırma projelerinin yöntem ve sonuçlarını paylaştıkları bir platform sundu.
Konferans, katılımcıların devlet şiddeti, ırkçılık, göç, toplumsal cinsiyet, mekân ve bellek gibi konuları ele alan projelerini özgür bir düşünce ve tartışma ortamında sunmalarına olanak sağladı. Ayrıca, Ermenistan’dan gelen uzmanlar Arsen Abrahamyan (Cultural and Social Narratives Laboratory) ve Eviya Hovhannisyan (Heinrich Böll Foundation, Yerevan Şubesi) gibi isimler de tartışmalara katkıda bulundu. Yuvarlak masa toplantıları, etkileşimli atölyeler, belgesel gösterimleri ve hafıza yürüyüşleri gibi zengin içerikler aracılığıyla katılımcılar, hafıza sahasını farklı disiplinler ve pratikler üzerinden anlama ve deneyimleme fırsatı buldu. Bu çerçevede;
Konferans, Balat’ta gerçekleştirilen hafıza yürüyüşüyle sona erdi. Yürüyüş rotası, dört kurum ve kişinin yaratıcı işbirliğiyle şekillendirildi. Cultural and Social Narratives Laboratory, Balat: Birlikte Yaşamak projelerinden ve Hrant Dink Vakfı’nın KarDes Çokkültürlü Hafıza Turları rehberinden yararlanılarak oluşturulan rotanın durakları, Karakutu Derneği ve Sevcan Tiftik’in bölgede gerçekleştirdiği önceki yürüyüş deneyimlerinden ilhamla belirlendi. Bu etkinlikle birlikte, üçüncü dönem katılımcılarımızın ürettikleri hafızalaştırma projelerini daha geniş bir kitleyle paylaşmalarına olanak tanıyan verimli bir süreç tamamlanmış oldu.
▶ Katılımcıların proje özetlerini içeren broşürü görmek için tıklayın.
Hafıza Merkezi’nin İstanbul’daki ofisinde 26-27 Nisan tarihlerinde düzenlenen açılış toplantısında projenin 2024 yılında uygulanacak dönemine kabul alan gençler ve proje danışmanları ilk kez bir araya geldiler. Toplantının ilk günündeki tanışmanın hemen ardından Hafıza Merkezi ekibi katılımcılara Memorialize Turkey web sitesini tanıttı ve genç katılımcıların sitenin içeriklerini zenginleştirme ve dönüştürme olanakları tartışıldı. Devamında, Hafıza ve Barış Çalışmaları program direktörü Noémi Lévy-Aksu, “Bir Mücadele Alanı Olarak Hafıza Sahası” başlıklı bir sunum yaptı. Üçüncü bölümde ise Hafıza ve Gençlik programının ilk iki döneminden katılımcılar kendi proje deneyimlerini aktararak yeni dönem katılımcılarının projeye daha hızlı entegre olmalarını sağladılar ve bir Hafıza ve Gençlik topluluğunun oluşması için ilk adımları atmış oldular. Birinci günün son panelinde, katılımcı gençler önerdikleri projelere ilişkin fikirlerini ve uygulama süreci için düşündükleri ilk faaliyetleri anlattılar.
Toplantının ikinci gününde ise Anadolu Kültür Direktörü Asena Günal rehberliğinde bir Beyoğlu hafıza yürüyüşü düzenlendi. Asena Günal ve Murat Çelikkan’ın daha önce Hafıza Merkezi’nin başka bir projesi kapsamında hazırladıkları ve 2018 yılında yayımlanan Hatırlayan Şehir: Taksim’den Sultanahmet’e Mekân ve Hafıza kitabında işlenen güzergâhtan esinlenen hafıza yürüyüşü, Taksim Meydanı’ndan başlayarak, İstiklal Caddesi’ndeki önemli durakları kapsadı. 27 Nisan 2024 günü Galatasaray Meydanı’nda düzenlenen Cumartesi Anneleri/İnsanları 996. hafta buluşmasına tanıklık edildi. Yürüyüş, Bankalar Caddesi’ni Karaköy’ün üst kısımlarına bağlayan Kamondo Merdivenlerinde son buldu.
▶ Açılış toplantısı programını görmek için tıklayın.
Türkiye’de ve dünyada sağ ideolojilerin saldırganlıklarının giderek arttığı bir dönemde, gençlerin farklı direnç, direniş ve karşı anlatı geliştirme yollarını tartıştığımız “Yeni Hafıza Sahaları: Gençlere Alan Açmak, Uluslararası Diyaloğu Güçlendirmek” başlıklı uluslararası çalıştayımızı tamamladık. Hafıza Merkezi olarak 2020 yılında başlattığımız “Hafıza ve Gençlik” projesi kapsamında, Türkiye’nin farklı şehirlerinden ve toplumsal kesimlerinden gelen gençlerin toplumsal hafıza ve geçmişle yüzleşme alanı ile tanışmalarını, bu konularda bilgi ve meraklarının artmasını, çeşitli deneyim, birikim ve hafızalara sahip gençler arasında diyalog kurulmasını ve bugünün mücadelelerini geçmişin izini sürerek gençlerle birlikte tartışmayı amaçladık. 2022 yılının Haziran ayından itibaren yürüttüğümüz ikinci dönem boyunca, gençlerin kolektif veya bireysel projeler üreterek hafızalaştırma çalışmalarına özgün katkılar sunmalarını destekledik. Bu uluslararası çalıştayda, Hafıza ve Gençlik projesinin ikinci dönem katılımcıları, bir buçuk senedir üzerinde çalıştıkları özgün hafızalaştırma projelerinin sonuçlarını ve bulgularını paylaştılar. Çalıştayın ikinci gününde ise, Almanya ve Sırbistan’da hafızalaştırma alanında çalışan katılımcılarla bu alandaki farklı yaklaşımlar üzerine tartışmalar yürüttük. Ayrıca, Almanya ile Türkiye arasında yürütülen ASA Değişim Programı kapsamında gerçekleştirilen uluslararası iş birlikleri ve hafıza çalışmaları ele alındı. Hafıza Merkezi olarak 2023 yılında ASA Değişim Programına katılarak Almanya’nın Chemnitz kentinde faaliyet gösteren Offener Prozess adlı kurum ile eşleştik. Saksonya eyaletinde Nasyonal Sosyalist Yeraltı (NSU) örgütünün işlediği suçlarla yüzleşilmesi için çalışan Offener Prozess, NSU kurbanlarının anılmasına araştırmacı bir katkı sunmayı ve bu suçların kolektif bir şekilde tartışılması ile hatırlanması için yaratıcı eylem alanları oluşturmayı hedefliyor. Çalıştayın ikinci gününde, ASA programı katılımcıları Aslı Özdemir, Bilge Martan, Hiyam Biary ve Veli Aksoy program kapsamındaki deneyimlerini paylaştılar. Bu çalıştay ile hafıza ve gençlik çalışmalarının alanını genişletmek, daha katılımcı ve uluslararası iş birlikleri için yeni adımlar atmak adına önemli bir adım atılmış oldu.
▶ Çalıştay programını ve katılımcıların proje özetlerini içeren broşürü görmek için tıklayın.
2-3 Temmuz 2022 tarihlerinde düzenlenen açılış toplantısında Hafıza ve Gençlik programının ikinci dönemine kabul alan gençler ve proje danışmanları ilk defa bir araya geldiler. Toplantının ilk bölümünde Hafıza Merkezi kurucularından Özgür Sevgi Göral, Türkiye hafıza sahasının 20. yüzyılda yaşadığı dönüşümlerle ilgili bir sunum yaptı ve Sivas Katliamı’nın 20. yıl dönümü üzerine bir grup tartışması yürüttü. Toplantının ikinci bölümünde ise katılımcılar önerdikleri projelere ilişkin fikirlerini ve uygulama süreci için düşündükleri ilk faaliyetleri anlattılar. Toplantıda ayrıca Hafıza Merkezi ekibi Memorialize Turkey web sitesini tanıttı ve genç katılımcıların sitenin içeriklerini zenginleştirme ve dönüştürme olanakları tartışıldı.
▶ Açılış toplantısı programını görmek için tıklayın.
Program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte Hafıza ve Gençlik Kapanış Toplantısı’nı 6-7 Kasım 2021 tarihleri arasında gerçekleştirdik. Toplantının ilk gününde, katılımcılar Aras Yayınları'nın Yesayan Salonu’nda bir araya gelerek Hafıza Merkezi diğer ekip üyeleriyle tanıştı. Ardından, atölye dizisi ve proje üretim süreci üzerine genel bir değerlendirme yapıldı. Katılımcılar, süreç boyunca edindikleri deneyimleri paylaşarak karşılaştıkları zorlukları ve bunlarla nasıl başa çıktıklarını tartıştılar. Öğle yemeğinin ardından, 23,5 Hafıza Mekânı’na rehberli bir ziyaret gerçekleştirildi ve Hrant Dink Vakfı'ndan Nayat Karaköse ile hafıza mekânlarının anlamı üzerine bir atölye düzenlendi. Günün sonunda, programın geleceği üzerine önerilerin tartışıldığı bir oturum yapıldı. İkinci gün, katılımcılar Postane İstanbul’da bir araya gelerek bireysel ve kolektif projelerini sundular. Deneyim aktarımı ve tartışma oturumları, projelerin farklı yönlerini ele alarak hafızalaştırma süreçlerine dair derinlemesine bir bakış sundu. Günün devamında, yönetmen Patricio Guzmán’ın Işığa Özlem (2010) filmi izlendi ve Ayça Çiftçi moderatörlüğünde bir tartışma gerçekleştirildi. Bu kapanış toplantısı, Hafıza ve Gençlik sürecinde katılımcılar arasında kurulan dayanışma ağını güçlendirdi ve kolektif hafızayla ilgili yeni fikirlerin filizlenmesine katkı sağladı.
▶ Açılış toplantısı programını görmek için tıklayın.
Program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte Yerevan ve Gümrü’ye bir saha ziyareti düzenledik. 19-23 Ekim 2024 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz ziyaretin planlama aşamasında Olof Palme Uluslararası Merkezi önemli katkılarda bulundu. Geziye, Soykırım Müzesi Enstitüsü’ne rehberli bir ziyaretle başladık. Müze Direktörü Edita Gzoyan ile gerçekleştirdiğimiz sohbette, hafıza çalışmaları ve müzenin rolü üzerine derinlemesine bir tartışma yürüttük. Ardından, Cultural & Social Narratives Laboratory (CSN) ekibinden Arsen Abrahamyan rehberliğinde Kond bölgesinde bir hafıza turu gerçekleştirdik. Programımızın ikinci gününde, Yerevan Merkezinde Sessiz Yürüyüş düzenledik. IBIS Otel’den başlayıp Cascade Complex’e kadar süren bu yürüyüş sırasında, bireysel ve kolektif hafızanın mekânsal izlerini takip ettik. Ardından, Eurasia Partnership Foundation-Armenia ekibiyle buluşarak Ermenistan’daki sivil toplum çalışmalarını dinledik. Günün devamında, Charents Evi Müzesi’ni ziyaret ettik ve müzede rehberli bir tur gerçekleştirdik. Akşam saatlerinde, CSN ekibiyle bir araya gelerek “Balat: Living Together” projesini dinledik ve hafızalaştırma süreçleri üzerine bir sohbet gerçekleştirdik. Üçüncü gün, sabah erken saatlerde Gümrü’ye hareket ettik. Burada, Gümrü Youth Initiative Center ekibiyle buluştuk ve oların çalışmalarını dinledik. Ardından, Gümrü Hafıza Turu’nu gerçekleştirerek kentin tarihsel ve kültürel mirasını yerinde inceledik. Son gün, Yerevan’dan ayrılmadan önce saha ziyaretimizin çıktıları üzerine değerlendirme yaptık. Program boyunca gerçekleştirilen yürüyüşler, buluşmalar ve sohbetler, Ermenistan’daki hafıza pratiklerini anlamak ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde geçmişle yüzleşmenin önemini vurgulamak açısından oldukça değerliydi.
▶ Yerevan ve Gümrü'de gerçekleştirdiğimiz saha gezisinin programını görmek için tıklayınız.
Program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte Kars’a bir saha ziyareti düzenledik. 5-8 Temmuz 2024 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz ziyaretin planlama aşamasında Anadolu Kültür ekibinden Asena Günal ve Mustafa Akçaöz önemli katkılarda bulundular. Geziye, Kars ve Gümrü’de yaşayan kadınları bir araya getirerek birlikte yemek yapmalarını sağlayan ve Türkiye-Ermenistan ilişkilerini yemek kültürü üzerinden işleyen Beraber Az mı Tuz Ekmek Yedik belgeselini izleyerek başladık. Daha sonra, filmin yapımcısı Armine Avetisyan ve İhsan Karayazı’nın çevrimiçi katılımıyla bir sohbet gerçekleştirdik. Mukadder Yardımcıel rehberliğinde bir Kars hafıza yürüyüşü yaptık. Ardından, Sezai Yazıcı ile Rotalarda Kars Büyüsü: Puşkin, Gurciyev ve Orhan Pamuk’un Haritaları ve Kentin Dönüşümü başlıklı bir konuşma gerçekleştirdik. Ayhan Erkmen ise Kars ve çevre illerde yaşayanlardan topladığı, toplumsal hafıza dolu hikayeleri gençlerle paylaştığı bir performans düzenledi. Son olarak, yine Mukadder Yardımcıel rehberliğinde Ani Arkeolojik Alanı, Boğatepe Köyü ve Çıldır Gölü’nü ziyaret ettik.
▶ Kars saha ziyareti programını görmek için tıklayınız.
13–16 Eylül 2023 tarihleri arasında Gökçeada/İmroz adasına bir saha gezisi düzenledik. Gökçeada’ya varışımızın ardından Ágioi Theódoroi (Zeytinliköy) Kilisesi'nde düzenlenen okul açılış ayinine katıldık. Bu tören, adanın Rum topluluğunun eğitim ve kültürel mirasıyla bağlarını sürdürme çabalarına tanıklık etmemizi sağladı. Ertesi gün, Agridia (Tepeköy) ziyaretimizde Foti Benlisoy ile Gökçeada’nın tarihsel dönüşümleri üzerine bir sohbet gerçekleştirdik. Ardından, Gliki (Bademli Köyü) ziyaretimizde köyün mekânsal ve sosyal hafızasına dair izleri takip ettik. Yıldız Koyu’nda kısa bir mola vererek Gökçeada Sualtı Milli Parkı’nın doğal güzelliklerini deneyimledik. Akşamüstü, Zeytinliköy’de okul müdürü ve müzisyen Stelyo Berber ile bir araya gelerek, adadaki toplumsal dönüşümler üzerine sohbet ettik. 15 Eylül’de, Gökçeada Kent Müzesi’ni ziyaret ederek adanın geçmişine dair arşivlenmiş görsel ve yazılı belgeleri inceledik. Daha sonra, Dimar Cafe’de yerel bir dernekle bir araya gelerek Gökçeada’daki topluluk hafızasına dair görüş alışverişinde bulunduk. Shinudy (Dereköy) ziyareti ile adanın terkedilmiş ve yeniden canlandırılan mekânlarını keşfettik. Günün sonunda, Eski Açık Cezaevi’ni ziyaret ederek, buranın adadaki hafıza alanları içindeki yerini tartıştık. Son gün, kapanış oturumunda katılımcılarımızla izlenimlerimizi tartışarak saha gezisinin çıktıları üzerine değerlendirmelerde bulunduk. Gökçeada’nın kültürel, sosyal ve mekânsal hafızasına dair çok yönlü bir bakış açısı kazandığımız bu saha gezisi, hafıza çalışmalarının yerel topluluklarla kurulan bağlar üzerinden nasıl şekillendiğini görmemizi sağladı.
▶ Gökçeada saha ziyareti programı için tıklayın.
YIHR Sırbistan ve Hafıza Merkezi, 21-23 Haziran tarihleri arasında Belgrad’da “Türkiye ve Batı Balkanlar’da Hafızalaştırma Perspektifleri” başlıklı üç günlük bir saha ziyareti ve çalıştay düzenledi. Çalıştay, Türkiye’den 15 ve Sırbistan’dan 5 genç hafıza aktivistine, hafızalaştırma süreçleri ve Sırbistan ile Türkiye’de savaşı ve savaş suçlarını anma kültürü hakkında bilgi alışverişi yapma ve aktivist deneyimlerinden öğrenme fırsatı sundu. İlk gün Holokost Araştırma ve Eğitim Merkezi’nden (Center for Holocaust Research and Education) Nikola Radić eşliğinde Belgrad’da bulunan birkaç anıta ziyarette bulunma ve detaylı olarak sosyal kullanım ve yanlış kullanımı tartışma fırsatı bulduk. Belgrad’daki İnsan Hakları Hukuku Merkezi’nden (Humanitarian Law Center from Belgrade) bir araştırmacı olan Jelena Jovanović, HLC’nin hafıza alanında son birkaç yılda gerçekleştirdiği dijital anıtları katılımcılara sundu. Sunulan projeler arasında Kosova Hafıza Kitabı, Batajnica Anıt Girişimi ve YIHR tarafından yürütülen Voices of Victims projesi gibi örnekler vardı. Çalıştayın sonunda YIHR Sırbistan’dan Marko Milosavljevic, katılımcılarla gizli toplu mezarlara ilişkin bir etkinlik yürüttü. Etkinlik, 744 Arnavut mağdurun kalıntılarının bulunduğu Sırbistan Polisi Özel Anti-Terör Birimi eğitim merkezinin girişi önünde düzenlendi.
▶ Belgrad saha ziyareti programı için tıklayın.
16 katılımcımız ve dört proje danışmanımız ile birlikte Antakya’ya bir saha gezisi düzenledik. 8–11 Eylül 2022 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz saha gezisi sırasında Ali İsmail Korkmaz Vakfı’na misafir olduk. Zenginler Atölyesi ile Armutlu mahallesinde bir hafıza turu gerçekleştirdik. Vakıflı Köyü’nü ve köy içinde yer alan Musadağ Müzesi’ni ziyaret ettik ve danışmanlarımızdan Seda Altuğ’dan Hatay’ın kent tarihini dinledik.
▶ Antakya saha ziyareti programı için tıklayın.
Covid-19 salgını nedeniyle tüm atölyelerini çevrimiçi gerçekleştirmek zorunda kaldığımız projede saha ziyaretinin yüz yüze olması katılımcıların kaynaşması için çok önemliydi. Geziye, Armutlu Mahallesi Hafıza Yürüyüşü ile başladık. Mahallede gerçekleştirdiğimiz bu yürüyüş sırasında, Antakya’nın çok katmanlı tarihini, farklı inanç ve kültürlerin bir arada var oluşunu ve mekânın hafızayla nasıl iç içe geçtiğini keşfettik. Mahalle sakinlerinin anlattıkları hikâyelerle gündelik yaşamın bellekte nasıl iz bıraktığını gözlemledik. Ardından, "Direnen Sevgi" belgesel gösterimini gerçekleştirdik. Film, Antakya’daki toplumsal mücadelelerin hafızasını ele alırken, dayanışma ve direniş pratikleri üzerine düşünmemize vesile oldu. Gezi kapsamında Samandağ’da Hz. Hızır Türbesi’ni, Türkiye’nin tek Ermeni köyü olan Vakıflı Köyü’nü ve köydeki kadın kooperatifini ziyaret ettik. Burada, kolektif üretim pratikleri ve toplumsal hafızanın mekânsal yansımaları üzerine sohbet ettik. Son olarak, Harbiye şelalelerini ziyaret ederek saha gezimizi tamamladık. Antakya’nın tarihsel ve kültürel hafızasına dair derinlikli tartışmalar yürüttüğümüz bu saha gezisi, hafızanın mekânla ilişkisini deneyimleyerek anlamamıza katkı sağladı.
▶ Antakya saha ziyareti programı için tıklayın.
"Geçmişle Yüzleşme, Geleceği İnşa Etme: Gençlerle Hafıza Çalışmaları" uluslararası konferansının son gününde, 45 kişi ile birlikte gerçekleştirdiğimiz Balat Hafıza Yürüyüşü.
"Geçmişle Yüzleşme, Geleceği İnşa Etme: Gençlerle Hafıza Çalışmaları" uluslararası konferansının ilk gününden - Anarad Hığutyun Binası, Havak Salonu.
"Geçmişle Yüzleşme, Geleceği İnşa Etme: Gençlerle Hafıza Çalışmaları" uluslararası konferansında, Damla Barın öncülüğünde düzenlenen "Hafızayı İşlemek" atölyesi.
"Geçmişle Yüzleşme, Geleceği İnşa Etme: Gençlerle Hafıza Çalışmaları" uluslararası konferansında, Takuhi Tovmasyan ve Zeynep Kılıç öncülüğünde düzenlenen ise "Sofralar ve Ritüellerin İzinde" atölyesi.
"Geçmişle Yüzleşme, Geleceği İnşa Etme: Gençlerle Hafıza Çalışmaları" uluslararası konferansında, Takuhi Tovmasyan ve Zeynep Kılıç öncülüğünde düzenlenen ise "Sofralar ve Ritüellerin İzinde" atölyesi.
Hafıza Merkezi’nin İstanbul’daki ofisinde 26-27 Nisan tarihlerinde düzenlenen açılış toplantısında projenin 2024 yılında uygulanacak dönemine kabul alan gençler ve proje danışmanları ilk kez bir araya geldiler.
19-23 Ekim 2024 tarihleri arasında program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte Yerevan ve Gümrü’ye gerçekleştirdiğimiz saha ziyaretinden - Cascade Complex'den Yerevan ve Ağrı Dağı manzarası.
19-23 Ekim 2024 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz saha ziyaretinde Yerevan'ın Kond mahallesinde yaptığımız hafıza yürüyüşü.
Tsitsernakaberd Ermeni Soykırımı Anıt Kompleksi'ne yapılan ziyaret.
Ermeni Soykırım Müzesi gezimiz sonrası, müze müdürü ile gençlerin bir araya gelerek gerçekleştirdikleri sohbet.
Alt Tag
5-8 Temmuz 2024 tarihleri arasında program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte yaptığımız Kars saha gezisi - Peynir Müzesi ziyaretinden.
5-8 Temmuz 2024 tarihleri arasında program katılımcılarımız ve danışmanlarımızla birlikte yaptığımız Kars saha gezisi - Ani Arkeolojik Alanı ziyaretinden.
Alt Tag
3. dönem açılış toplantısının ikinci gününde Anadolu Kültür Direktörü Asena Günal rehberliğinde gerçekleşen Beyoğlu Hafıza Yürüyüşü.
3. dönem açılış toplantısının ikinci gününde Anadolu Kültür Direktörü Asena Günal rehberliğinde gerçekleşen Beyoğlu Hafıza Yürüyüşü.
